วันเสาร์, 19 เมษายน 2568
  

สมณลิขิตของสมเด็จพระสันตะปาปาฟรังซิสถึงคู่สมรสสำหรับปี ครอบครัว (Amoris Laetitia Family Year 19 มีนาคม 2021 – 26 มิถุนายน 2022)

สมณลิขิตของสมเด็จพระสันตะปาปาฟรังซิส

ถึงคู่สมรสสำหรับปี ครอบครัว

(Amoris Laetitia Family Year  19 มีนาคม 2021 – 26 มิถุนายน 2022)

• • —– ٠ ✤ ٠ —– • •

ถึงคู่แต่งงานที่รักทั่วโลก!

ในปี  “ครอบครัวแห่งความชื่นชมยินดีแห่งความรัก”  นี้  ข้าพเจ้ากำลังเขียนเพื่อแสดงความรักและความใกล้ชิดในช่วงเวลาพิเศษนี้  ครอบครัวอยู่ในความคิดและคำภาวนาของข้าพเจ้ามาโดยตลอด  แต่เป็นพิเศษในช่วงการแพร่ระบาด  ซึ่งได้ทดสอบทุกคนอย่างรุนแรง  โดยเฉพาะอย่างยิ่งผู้ที่อ่อนแอที่สุดในพวกเรา  สถานการณ์ปัจจุบันทำให้ข้าพเจ้าอยากร่วมก้าวเดินด้วยความถ่อมตน  ความรัก  และการเปิดกว้างของแต่ละคน  แก่คู่สมรส  และครอบครัว  ในทุกสถานการณ์ที่ท่านพบ

เรากำลังถูกขอให้ประยุกต์ชีวิตกับการเรียกที่อับราฮัมได้รับจากพระเจ้า ให้ออกจากดินแดนและบ้านของบิดาไปยังต่างแดน ที่พระเจ้าจะทรงแสดงให้เขาเห็น  (เทียบ ปฐมกาล 12:1)  เราเองก็เคยพบกับความไม่แน่นอน  ความโดดเดี่ยว  การสูญเสียคนรัก  เราเองก็ถูกบังคับให้ละทิ้งความแน่นอนของเราจาก  “โซนสะดวกสบาย”  วิธีการทำสิ่งต่างๆ  ความใฝ่ฝันของเราที่คุ้นเคย  และทำงานเพื่อสวัสดิการของครอบครัวและสังคมโดยรวม  ซึ่งขึ้นอยู่กับเราและการกระทำของเรา

ความสัมพันธ์ของเรากับพระเจ้าหล่อหลอมเรา  เคียงข้างเรา  และส่งเราแต่ละคนออกไป และท้ายที่สุด ช่วยให้เรา  “ออกจากดินแดนของเรา”  แม้ว่าในหลายกรณีจะมีความกังวลใจและความหวาดกลัว เมื่อเผชิญกับสิ่งที่ไม่รู้  ทว่าความเชื่อของคริสตชนทำให้เราตระหนักว่าเราไม่ได้อยู่เพียงลำพัง  เพราะพระเจ้าสถิตอยู่ในเรา  กับเรา  และท่ามกลางเรา:  ในครอบครัว  ละแวกบ้าน  สถานที่ทำงาน โรงเรียนของเรา  และ ในเมืองที่เราอาศัยอยู่

เช่นเดียวกับอับราฮัม  สามีและภรรยาทุกคน  “ออกเดินทาง”  จากดินแดนของตนเองในขณะที่ตอบสนองต่อกระแสเรียกของความรักในการสมรส  พวกท่านตัดสินใจที่จะมอบตัวเองให้กันโดยไม่มีการสำรอง  การหมั้นหมายถึงการออกจากดินแดนของท่าน   เพราะมันเรียกร้องให้ท่านเดินไปตามหนทางที่นำไปสู่การแต่งงานด้วยกัน  สถานการณ์ที่แตกต่างในชีวิต  กาลเวลา  การมีลูก  การงาน  และความเจ็บป่วย  ต่างท้าทายคู่สามีภรรยาให้น้อมรับคำมั่นสัญญาต่อกันอีกครั้ง  ละทิ้งความเคยชิน  ความแน่นอน  ความมั่นคง  และมุ่งสู่ดินแดนที่พระเจ้าทรงสัญญา:  เป็นสองในพระคริสต์  สองในหนึ่ง  ชีวิตของท่านกลายเป็นชีวิตเดียว  ท่านกลายเป็น “เรา”  ในการเป็นหนึ่งเดียวกับพระเยซูด้วยความรัก  มีชีวิตและทรงอยู่กับท่านในทุกช่วงเวลาของการดำรงอยู่    พระเจ้าทรงอยู่เคียงข้างท่านเสมอ  พระองค์ทรงรักท่านอย่างไม่มีเงื่อนไข  ท่านไม่ได้อยู่คนเดียว!

คู่สมรสที่รัก  จงรู้ว่าบรรดาลูกๆ โดยเฉพาะคนที่อายุน้อยกว่า – ต้องคอยดูลูกอย่างตั้งใจ  ในตัวลูก พวกเขาแสวงหาสัญญาณของความรักที่เข้มแข็งและเชื่อถือได้  “เป็นเรื่องสำคัญเพียงใดที่คนหนุ่มสาวจะได้เห็นกับตาตนเองถึงความรักของพระคริสต์ที่มีชีวิตและนำเสนอในความรักของคู่สมรส  ผู้เป็นพยานความจริงในชีวิตของพวกเขาว่าความรักตลอดไป เป็นไปได้!”  [1]  เด็กๆเป็นของขวัญเสมอ  พวกเขาเปลี่ยนประวัติศาสตร์ของทุกครอบครัว  พวกเขากระหายความรัก  ความกตัญญู  ความนับถือ  และความไว้วางใจ  การเป็นพ่อแม่เรียกร้องให้ท่านส่งต่อความปีติยินดีให้กับลูกๆ โดยตระหนักว่าพวกเขาเป็นลูกของพระเจ้า  ลูกของพระบิดาผู้ทรงรักพวกเขาอย่างอ่อนโยนเสมอมา  และผู้ทรงจูงมือพวกเขาทุกวันใหม่  เมื่อพวกเขารู้สิ่งนี้  ลูกๆจะเติบโตในความเชื่อศรัทธาและความวางใจในพระเจ้า

แน่นอนว่าการเลี้ยงลูกไม่ใช่เรื่องง่าย  แต่อย่าลืมว่าพวกเขายัง  “เลี้ยงดู”  เราด้วย  ครอบครัวยังคงเป็นสภาพแวดล้อมหลักที่เกิดการศึกษา  ผ่านการแสดงท่าทางเล็กๆที่โน้มน้าวใจมากกว่าคำพูด  การให้การศึกษาเป็นสิ่งที่สำคัญเหนือสิ่งอื่นใดในกระบวนการเติบโต  การได้อยู่กับเด็กๆในรูปแบบที่แตกต่างมากมาย  ช่วยให้พวกเขาตระหนักว่าพวกเขาสามารถพึ่งพาพ่อแม่ได้ตลอดเวลา  นักการศึกษาคือคนที่  “ให้กำเนิด” ฝ่ายจิตวิญญาณแก่ผู้อื่นและเหนือสิ่งอื่นใด  มีส่วนร่วมส่วนตัวในการเติบโตของพวกเขา  สำหรับพ่อแม่  สิ่งสำคัญคือต้องเกี่ยวข้องกับเด็กๆด้วยอำนาจหน้าที่ที่เติบโตขึ้นแต่ละวัน  เด็กๆต้องการความรู้สึกปลอดภัยที่สามารถทำให้พวกท่านมั่นใจในตัวลูก และในความงดงามของชีวิตร่วมกัน  และแน่นอนว่าพวกเขาจะไม่มีวันอยู่คนเดียว  ไม่ว่าจะเกิดอะไรขึ้นก็ตาม

ดังที่ข้าพเจ้าได้กล่าวไปแล้ว  เรากำลังตระหนักมากขึ้นถึงอัตลักษณ์และพันธกิจของฆราวาสในพระศาสนจักรและในสังคม  ท่านมีภารกิจในการเปลี่ยนแปลงสังคมโดยการปรากฏตัวของท่านในที่ทำงาน  และทำให้มั่นใจว่าความต้องการของครอบครัวได้รับการพิจารณาอย่างเหมาะสม    คู่สมรสก็ควรเป็นผู้นำเช่นกัน (กล้าได้กล้าเสีย) [2]  ในละแวกวัดและชุมชน สังฆมณฑลผ่านความคิดริเริ่มและความคิดสร้างสรรค์ของพวกเขา  เป็นการแสดงออกถึงความสมบูรณ์ของความสามารถพิเศษ และกระแสเรียกในการให้บริการของการมีส่วนร่วมของพระศาสนจักร  นี่เป็นเรื่องจริงโดยเฉพาะอย่างยิ่งกับคู่สามีภรรยาที่พร้อมด้วยผู้อภิบาลของพระศาสนจักร  “เดินเคียงข้างกันกับครอบครัวอื่นๆ เพื่อช่วยเหลือผู้ที่อ่อนแอกว่า  เพื่อประกาศว่าแม้ท่ามกลางความยากลำบาก  พระคริสต์ก็ยังทรงสถิตกับพวกเขาเสมอ” [3]

ดังนั้น  ข้าพเจ้าขอสนับสนุนคู่สามีภรรยาที่รัก ให้กระตือรือร้นในพระศาสนจักร  โดยเฉพาะอย่างยิ่งในการดูแลครอบครัวอภิบาล  “ความรับผิดชอบร่วมกันในพันธกิจของพระศาสนจักรเรียกร้องให้คู่สามีภรรยาและศาสนบริการที่ได้รับศีลบวช  โดยเฉพาะบรรดาบิชอป ให้ความร่วมมือในลักษณะที่เป็นผลดีในการดูแลและปกครองพระศาสนจักรในระดับบ้าน”  [4]  อย่าลืมว่าครอบครัวเป็น  “เซลล์ขั้นพื้นฐานของสังคม”  (สมณสาส์นเตือนใจ”ความชื่นชมยินดีแห่งพระวรสาร” Evangelii Gaudium, 66)  การแต่งงานเป็นส่วนสำคัญของโครงการสร้าง  “วัฒนธรรมแห่งการพบปะ”  ( Fratelli Tutti, 216)  ครอบครัวจึงถูกเรียกให้เชื่อมโยงคนรุ่นต่างๆในการส่งต่อคุณค่าที่หล่อหลอมมนุษยชาติที่แท้จริง  ความคิดสร้างสรรค์ใหม่เป็นสิ่งจำเป็นในการแสดงออก  ท่ามกลางความท้าทายในปัจจุบัน คุณค่าที่ประกอบเรา เป็นฐานะ  ทั้งในสังคมและในพระศาสนจักร  ประชากรของพระเจ้า

การแต่งงานฐานะกระแสเรียก  เรียกให้ท่านบังคับเรือลำเล็ก – ซึ่งถูกคลื่น – ซัดไปแต่ก็มั่นคง  ต้องขอบคุณความเป็นจริงของศีลศักดิ์สิทธิ์ – ข้ามทะเลที่มีพายุในบางครั้ง  บ่อยเท่าใดที่ท่านต้องการพูด  หรือดีกว่านั้น  ร้องตะโกน เหมือน  บรรดาอัครสาวก:  “พระอาจารย์  พระองค์ไม่สนพระทัยที่พวกเรากำลังจะตายอยู่แล้วหรือ?”  (มก 4:38)  แต่อย่าลืมว่าโดยอาศัยพระพรของศีลสมรส  พระเยซูประทับอยู่ในเรือลำนั้น  พระองค์ทรงเป็นห่วงท่านและพระองค์ทรงอยู่เคียงข้างท่านท่ามกลางพายุ  ในพระวรสารอีกตอนหนึ่ง  เมื่อพวกเขาพายเรือลำบาก  บรรดาศิษย์เห็นพระเยซูเจ้าทรงพระดำเนินบนน้ำมาหาพวกเขา และพวกเขาต้อนรับพระองค์เข้าไปในเรือ  เมื่อใดก็ตามที่ท่านถูกลมพายุพัดโหมกระหน่ำ  ให้ทำเช่นเดียวกัน:  ต้อนรับพระเยซูเข้าไปในเรือ  เพราะครั้งหนึ่งพระองค์  “เสด็จไปหาพวกเขาในเรือ…ลมก็หยุด”  (มก 6:51)  เป็นสิ่งสำคัญที่ท่านจะต้องจับตาดูพระเยซูด้วยกัน  ด้วยวิธีนี้เท่านั้นที่ท่านจะพบความสงบสุข  เอาชนะความขัดแย้ง  และค้นพบวิธีแก้ไขปัญหามากมาย  แน่นอนว่าปัญหาเหล่านั้นจะไม่หายไป  แต่ท่านจะสามารถเห็นมุมมองที่แตกต่างออกไป

โดยการมอบตัวเองให้อยู่ในพระหัตถ์ของพระเจ้าเท่านั้นที่ท่านจะสามารถทำสิ่งที่ดูเหมือนเป็นไปไม่ได้  จงตระหนักถึงความอ่อนแอและความไร้อำนาจของตนเองเมื่อเผชิญกับสถานการณ์มากมายรอบตัว  แต่ในขณะเดียวกัน  จงแน่ใจว่าพระอานุภาพของพระคริสต์จะแสดงออกเต็มที่ในความอ่อนแอของท่าน  (เทียบ 2 คร 12:9)  ท่ามกลางพายุที่บรรดาอัครสาวกได้มารู้จักความเป็นกษัตริย์และเทวภาพของพระเยซู  และเรียนรู้ที่จะวางใจในพระองค์

เมื่อนึกถึงข้อพระคัมภีร์เหล่านี้ในใจ  ตอนนี้ข้าพเจ้าอยากไตร่ตรองถึงความยากลำบากและโอกาสบางอย่างที่ครอบครัวได้ประสบระหว่างการระบาดใหญ่ในปัจจุบัน  ตัวอย่างเช่น  การล็อกดาวน์หมายความว่ามีเวลาอยู่ด้วยกันมากขึ้น  และนี่เป็นโอกาสพิเศษในการเสริมสร้างการสื่อสารภายในครอบครัว  ย่อมต้องใช้ความอดทนเป็นพิเศษ  มันไม่ง่ายเลยที่จะอยู่ด้วยกันตลอดทั้งวัน  เมื่อทุกคนต้องทำงาน  ศึกษา  หาความสำราญ  และพักผ่อนในบ้านหลังเดียวกัน  อย่ายอมให้ความเหน็ดเหนื่อยมาครอบงำ:  ขอพลังแห่งความรักทำให้ท่านมองคนอื่นมากขึ้น – ต่อคู่สมรส  ต่อลูกๆ – มากกว่าความต้องการและความสนใจของท่าน  ให้ข้าพเจ้าเตือนท่านถึงสิ่งที่ข้าพเจ้ากล่าวในพระสมณลิขิตเตือนใจ “ความปีติยินดีแห่งความรัก “  (เทียบข้อ 90-119)  ซึ่งได้รับแรงบันดาลใจจากเพลงสรรเสริญความรักของนักบุญเปาโล (เทียบ 1 คร 13:1-3)  วิงวอนของประทานแห่งความรักจากครอบครัวศักดิ์สิทธิ์และอ่านอีกครั้งในการฉลองความรักของนักบุญเปาโล  เพื่อให้สามารถสร้างแรงบันดาลใจในการตัดสินใจและการกระทำของท่าน (เทียบ รม 8:15; กท 4:6)

ด้วยวิธีนี้  เวลาที่ท่านใช้ร่วมกัน  ห่างไกลจากความสำนึกผิด  จะกลายเป็นที่หลบภัยท่ามกลางพายุ  ขอให้ทุกครอบครัวเป็นสถานที่แห่งการยอมรับและความเข้าใจ  ลองนึกถึงคำแนะนำที่ข้าพเจ้าให้ท่านไว้เกี่ยวกับความสำคัญของสามคำสั้นๆนี้:  “ได้โปรด  ขอบคุณ  ขอโทษ”  [5]  หลังจากการโต้เถียงทุกครั้ง  “อย่าให้วันนั้นจบลงโดยปราศจากการคืนดี”  [6]  อย่าละอายที่จะคุกเข่าต่อหน้าพระเยซูในศีลมหาสนิท  เพื่อที่จะพบช่วงเวลาแห่งสันติ และมองกันด้วยความอ่อนโยนและความดี  หรือเมื่อคนใดคนหนึ่งโกรธ  ให้จับมือกันแล้วยิ้มอย่างเข้าใจ  ท่านอาจสวดสั้นๆร่วมกันทุกเย็นก่อนเข้านอน โดยมีพระเยซูอยู่เคียงข้าง

สำหรับคู่รักบางคู่  สภาพการดำรงชีวิตในช่วงกักตัวนั้นยากเป็นพิเศษ  ปัญหาที่มีอยู่ก่อนนั้นรุนแรงขึ้น  ทำให้เกิดความขัดแย้ง ซึ่งในบางกรณีแทบจะทนไม่ได้  หลายคนถึงกับพบความสัมพันธ์แตกหัก ที่ต้องรับมือกับวิกฤตที่พวกเขาพบว่ายากหรือจัดการไม่ได้   ข้าพเจ้าอยากให้พวกเขาสัมผัสถึงความใกล้ชิดและความรักของข้าพเจ้าด้วย

ความล้มเหลวของการแต่งงานทำให้เกิดความทุกข์อย่างใหญ่หลวง  เนื่องจากความหวังหลายอย่างพังทลาย และความเข้าใจผิด อาจนำไปสู่การทะเลาะวิวาทและความเจ็บปวดที่รักษาไม่หายง่ายๆ  เด็กๆต้องทนทุกข์ทรมานจากการที่เห็นพ่อแม่ไม่ได้อยู่ด้วยกันอีกต่อไป  จงแสวงหาความช่วยเหลือต่อไป  เพื่อที่ท่านจะสามารถเอาชนะความขัดแย้งและป้องกันความเจ็บปวดให้กับท่านและลูกๆมากยิ่งขึ้น  องค์พระเยซูเจ้าผู้เมตตาหาขอบเขตไม่จะทรงดลใจให้ท่านก้าวต่อไปท่ามกลางความยากลำบากและความเศร้าโศก จงภาวนาขอความช่วยเหลือจากพระองค์   จงแสวงหาที่หลบภัยในพระองค์และแสงสว่างสำหรับการเดินทาง  ค้นพบในชุมชนของท่านเช่นกัน  “บ้านของพระบิดา  ซึ่งมีที่พักพิงสำหรับทุกคน  ที่มีปัญหาในชีวิต”  (สมณสาส์นเตือนใจ”ความชื่นชมยินดีแห่งพระวรสาร” , 47)

อย่าลืมว่าการให้อภัยรักษาทุกบาดแผล  การให้อภัยซึ่งกันและกันเป็นผลจากการแก้ปัญหาภายในที่มาสู่ความสมบูรณ์ในการภาวนา  ในความสัมพันธ์ของเรากับพระเจ้า  เป็นของขวัญที่เกิดจากพระหรรษทานที่พระคริสต์ประทานแก่คู่สามีภรรยา ทุกครั้งที่พวกเขาหันมาหาพระองค์ และยอมให้พระองค์ทรงช่วย  พระคริสต์  “ทรงสถิต”  ในชีวิตแต่งงานของท่านและพระองค์ทรงรอให้ท่านเปิดใจรับพระองค์เสมอ  เพื่อพระองค์จะทรงสามารถค้ำจุนท่าน  เช่นเดียวกับที่พระองค์ทรงทำกับบรรดาศิษย์ในเรือด้วยพลังแห่งความรักของพระองค์    ความรักของมนุษย์เราอ่อนแอ  เราต้องการพลังแห่งความรักที่สัตย์ซื่อของพระเยซู  พร้อมกับพระองค์  ท่านสามารถสร้าง  “บ้านบนศิลา”  ได้อย่างแท้จริง  (มธ 7:24)

ในที่นี้  ข้าพเจ้าขอกล่าวถึงคนหนุ่มสาวที่เตรียมแต่งงาน  แม้กระทั่งก่อนเกิดโรคระบาด  ไม่ใช่เรื่องง่ายสำหรับคู่หมั้นที่จะวางแผนอนาคต  เนื่องจากความยากลำบากในการหางานที่มั่นคง  ตอนนี้ตลาดแรงงานเริ่มไม่มั่นคงมากขึ้น   ข้าพเจ้าขอวิงวอนให้คู่รักที่หมั้นหมายอย่าท้อใจ  แต่ให้แสดง  “ความกล้าหาญเชิงสร้างสรรค์”  ที่มองเห็นได้จากนักบุญโยเซฟ  ซึ่งข้าพเจ้าอยากให้ความทรงจำในปีนี้เพื่ออุทิศแด่ท่านนักบุญ  ในการเดินทางสู่การแต่งงาน  จงวางใจในพระญาณเอื้ออาทรของพระเจ้าเสมอ  ไม่ว่าวิธีการของท่านจะจำกัดอย่างไรก็ตาม  เนื่องจาก  “บางครั้งปัญหาอาจดึงทรัพยากรที่เราไม่คิดว่ามีออกมา”  (พระสมณลิขิตด้วยหัวใจของบิดา  Patris Corde, 5)  อย่าลังเลที่จะพึ่งพาครอบครัวและเพื่อนของท่าน ในชุมชนพระศาสนจักร  ในเขตวัด  เพื่อช่วยเตรียมพร้อมสำหรับการแต่งงานและชีวิตครอบครัว โดยการเรียนรู้จากบรรดาผู้ที่ได้ก้าวไปบนเส้นทางที่ท่านกำลังมุ่งหน้าไปในเวลานี้

ก่อนสรุป ขอทักทายปู่ย่าตายายที่ช่วงล็อกดาวน์ไม่สามารถเห็นหรือใช้เวลากับหลานๆ  และผู้สูงอายุทุกคนที่รู้สึกโดดเดี่ยว ในช่วงหลายเดือนดังกล่าว  ครอบครัวต้องการปู่ย่าตายายอย่างมาก  เพราะพวกเขาคือความทรงจำที่มีชีวิตของมนุษยชาติ  เป็นความทรงจำที่  “สามารถช่วยสร้างโลกที่มีมนุษยธรรมและเป็นมิตรมากขึ้น” [7]

ขอให้นักบุญโยเซฟให้แรงบันดาลใจทุกครอบครัวมีความกล้าหาญเชิงสร้างสรรค์  ซึ่งจำเป็นอย่างยิ่งต่อการเปลี่ยนแปลงในยุคนี้  ขอแม่พระช่วยส่งเสริมให้ชีวิตสมรสของท่านมีวัฒนธรรมการพบปะที่เราต้องการอย่างเร่งด่วน เพื่อเผชิญกับเรื่องยุ่งยากและปัญหาในปัจจุบัน  ไม่มีความยากลำบากใดมาพรากความปีติยินดีของผู้ที่รู้ว่าพวกเขากำลังดำเนินกับพระเจ้า ผู้อยู่เคียงข้างพวกเขาเสมอ  ดำเนินชีวิตตามกระแสเรียกของท่านด้วยความกระตือรือร้น  อย่าปล่อยให้ใบหน้าของท่านเศร้าหมองหรือมืดมน  สามีหรือภรรยาของท่านต้องการรอยยิ้ม  ลูกๆของท่านต้องการกำลังใจ  บาทหลวงและครอบครัวอื่นๆ ต้องการการปรากฏและความปีติยินดีของท่าน:  ความปีติยินดีที่มาจากพระเจ้า!

ข้าพเจ้าขอส่งความปรารถนาดีถึงทุกคนด้วยความรัก  และขอสนับสนุนให้ท่านปฏิบัติภารกิจที่พระเยซูทรงมอบหมายให้   บากบั่นในการภาวนา และใน  “การบิขนมปัง”  (กิจการ 2:42)

และโปรดอย่าลืมภาวนาให้ข้าพเจ้า   ข้าพเจ้าอธิษฐานเพื่อท่านทุกวัน

ในภราดรภาพ

สมเด็จพระสันตะปาปาฟรังซิส

โรม  มหาวิหารนักบุญยอห์น  ลาเตรัน  26 ธันวาคม 2021  วันฉลองครอบครัวศักดิ์สิทธิ์


[1] วิดีโอสาส์นถึงผู้เข้าร่วมในการประชุม  “เราจะยืนหยัดกับพระสมณลิขิตเตือใจ”ความปีติยินดีแห่งความรัก “Amoris Laetitia ได้ที่ไหน?”  (9 มิถุนายน 2021)

[2] อ้างอิงสมณสาส์นเตือนใจ”ความชื่นชมยินดีแห่งพระวรสาร”  Evangelii gaudium, 24.

[3] วิดีโอสาส์นถึงผู้เข้าร่วมในการประชุม  “เราจะยืนหยัดกับพระสมณลิขิตเตือนใจความปีติยินดีแห่งความรัก  ได้ที่ไหน?”  (9 มิถุนายน 2021)

[4] อ้างแล้ว

[5] คำปราศรัยสำหรับผู้เข้าร่วมแสวงบุญของครอบครัวในช่วงปีแห่งความเชื่อ (26 ตุลาคม 2013); เทียบ พระสมณลิขิตเตือนใจ”ความปีติยินดีแห่งความรัก”, 133.

[6] คำสอน 13 พฤษภาคม 2015; เทียบพระสมณลิขิตเตือนใจ”ความปีติยินดีแห่งความรัก “, 104.

[7] สาส์นปี 2021 วันสากลสำหรับปู่ย่าตายายและผู้สูงอายุ:  “เราอยู่กับท่านเสมอ”  (25 กรกฎาคม 2021)

++++++++++

 30 ธันวาคม 2021                                                                               

ฟ. วีระ  อาภรณ์รัตน์  แก้ไข ตรวจทาน 

     ที่มา : https://www.vatican.va/content/francesco/en/letters/2021/documents/20211226-lettera-sposi-anno-famiglia-amorislaetitia.html